Talambuhay ni
Francisco Balagtas Baltazar
Si Francisco Balagtas, ay isang bantog na Pilipinong
makata at may-akda. Siya ay kilala sa taguring "Prinsipe ng Manunulang
Tagalog" at itinuturing na William Shakespeare ng Pilipinas para sa
kanyang kontribusyon at impluwensya sa panitikang Pilipino. Ang sikat na
romantikong pag-iibigan ng ika-19 na siglo, ang Florante at Laura, ay ang
kanyang pinamainam na likha.
Si Francisco Baltazar (na may palayaw na Kikong Balagtas o Kiko)
ay isinilang noong Abril 2, 1788 kina Juana dela Cruz (isang simpleng
may-bahay) at Juan Baltazar, (isang panday) sa Barrio Panginay, Bigaa (na
kilala ngayon bilang Balagtas sa kanyang karangalan), sa lalawigan ng Bulacan.
Siya ang bunso ng kanyang mga kapatid na sina Felipe, Concha, at Nicholasa.
Nag-aral si Francisco sa isang parochial school sa
Bigaa kung saan pinag-aralan niya ang mga panalangin at katekismo, at kalaunan
ay nagtrabaho bilang "alilang kanin" o houseboy para sa pamilyang Trinidad sa Tondo, Manila kung
saan siya ay pinag-aral ng kanyang tiyahin sa Colegio de San Jose ng mga Jesuwita, bago lumipat sa San Juan de Letran. Noong 1812,
nagtapos siya sa degree ng Crown Law, Spanish, Latin, Physics, Christian
Doctrine, Humanities, and Philosophy. Ang kanyang naging pantas na guro roon ay si Padre. Mariano Pilapil (kilalang sumulat ng Pasyon).
Bata pa si Kiko ay mahilig na siya sa pagtula at kahit saan siya
pumunta, marami ang humahanga sa kanyanag kakayahang ito. Maging sa panliligaw,
mga tula ang naging instrument niya sa pagpapahayag ng niloob sa dalagang
pinipintuho.
Isang binibining taga-Gagalangin ang unang nagpatibok sa kanyang
puso, si Magdalena Ana Rama. Sa pagkakataon ding ito ay nakilala niya si Jose
dela Criz, kilalang guro ng mga makata nang mga panahong iyon. Kilala ito sa
tawag na Joseng Sisisw, sapagkat sisiw ang ipinambabayad sa kanya ng mga
nagpapaayos ng tula. Kabilang dito si Kiko, na tuwing makalawang linggo ay naghahandog
ng sisiw kay Mang Jose bilang upa sa pagpapaayos ng tula.
Minsan isang araw, nabigo si Kiko kay Mang Jose dahil sa hind
siya nakapagdala ng sisiw upang ayusin ang kanyang tula na para pa naman kay
Magdalena. Mula noon binuo niya sa sarili na magsisikap siyang magpakinis ng
kanyang sariling tula upang mahigitan ang kakayahan ng guro sa sining na ito.
Di naglaon ay napabantog si Kiko s apagtula. Nalaluan niya ang
dating guro na unti-unting kinupasan ng ningning sa sining ng Panulaang
Tagalog.
Nakilala si Kiko maging sa mga lalawigang nag-aanyaya sa kanya
kung may piging at kapistahan dahil sa kanyang mga tula. Nang malaunan, di
lamang mga tula ang hinabi ni Kiko. Pumalaot na rin sa kanyang paglikha ang mga
awit at korido at mga tulang isinasadula na kilala sa tawag na moro-moro.
Nang mapalipat si Kiko sa Pandacan, dito niya nakilala si Maria
Asuncion Rivera, isang dalagang napabantog sa pook na iyon di lamang sa
kagandahan kung hindi sa kakayahan nito sa pag-awit at pagtugtog ng alpa. Pinaniniwalaan
na ang taguring Celya o Selya ay hango sa Cecilia ang santang pintakasi ng
musika, ay ikinapit ni Kiko sa dalaga sa kaangkupan ng pangalang ito sa mga katangian
ng dalaga.
Naghandog ng tula si Kiko para kay Selya, ngunit gaya ng
nakaugalian nang mga panahong iyon, gumamit siya ng isang sagisag --- ang
Francisco Baltazar.
Sa pamimintuho ni Kiko kay Celia, nakaribal niya si Mariano “Nanong”
Kapule, pinakatukod ng yaman sa buong Pandacan. Marami ang nagpayo sakanya na huwag nang
ipagpatuloya ng panunuyo sa dalaga, ngunit nabuo na sa kanyang isip na anuman
ang maging kasapitan ng pag-ibig na ito, ay walang makahahadlang sa kanyang
malinis na hangarin sa dalaga.
Naging magkasintahan ang dalawa bagama’t mayaman ang karibal
nito. Ang Ilog Beata at Hilom, pati ang mga malalabay na puno ng manga sa poook
na iyon, ang naging saksi ng kanilang pagniniig. Datapwa’t di nagtagal ang
masasayang araw ng magkatipan. Sa pakana ng binatang kaagaw, napapaniwala nito,
pati ang mga magulang ng dalaga na ikinalat ni Kiko ang balitang nakasisirang
puri sa dalaga at sa pamilya nito. Sa tulong ng mga saksing binayaran ni Nano
Kapule, nabilanggo si Kiko nang walang kasalanan.
Sa bilanguan niya nabalitaang kinasal na si Maria Asuncion kay
Nano bilang pagsunod sa mga magulang nito. Labis ang sakit ng kalooban ang
dinanas niya. Sa kasawiang ito, isinilang ang isang obra maestro, isang
malikhaing bunga ng masidhing kapighatian ng isang naapi, ang Florante at
Laura.
Nang makalaya si Kiko noong 1838, ipinalimbag niya ang Florante
at Laura sa wikang Tagalog bagaman ang mga dominanteng wika sa pagsulat ay
wikang Espanyol. Isa isa itong inilalako sa patyo ng simbahan kung araw ng
pista.
Lumipas ang maraming taon, nandarayuhan si Kiko sa Udyong,
Bataan at nakilala si Juana Tiambeng. Maakit siya sa karikitan ng dalaga kaya
niligawan niya ito. Malaki ang agawat ng gulang at katayuan sa buhay ni Kiko sa
dalaga. May 54 na taong gulang na si Kiko at walang maipagmamalaking kabuhayan.
Bagaman tutol ang mga magulang ni Juana, napangasawa rin niya si Kiko noong
ika-22 ng Hulyo, 1842.
Iba’t ibang matataas na katungkulan sa pamahalaan ang nahawakan
ni Balagtas. Sa panunungkulan niyang ito ang kanyang opisyal na pangalan ay
Francisco Narvaez Baltazar. Dahil noong 1849, inutos ni Gobernador-Heneral
Narciso Claveria na ang bawat katutubong Pilipino ay magkaroon ng apelyidong
Espanyol.
Nagbunga ang kanilang pagmamahalan ng 11 supling: 5 lalaki at
anim na babae; 7 sa mga ito ay namatay nang mga sanggol pa lamang.
Si Balagtas ay nabilanggo sa ikalawang pagkakataon noong 1856
nang ipahayag ang reklamo ng isang kasambahay na pinutol niya ang buhok nito.
Siya ay napalaya noong 1860 at ipinagpatuloy ang kanyang pagsusulat ng
tula.
Namatay si Balagtas noong Pebrero 20, 1862 sa edad na 74. Ang
kanyang huling hangarin ay walang sinuman sa kanyang mga anak ang sumunod sa
kanyang mga yapak sa takot na sila ay dumaan sa parehong mga paghihirap na
kanyang dinanas. Sinabi pa niya na mainam pang maputol ang kanilang mga kamay
kaysa ang mga ito ay maging manunulat.
Mayo 5, 1892 nagkaroon ng
sunog sa Udyong na kung saan natupok ang bahay ni Francisco Baltazar kasama ang
kaban ng mga akda nito.
Si Balagtas ay lubos na pinahahalagahan sa Pilipinas na ang Pilipinong termino para sa debate gamit ang ekstemporanyong taludtod ay ipinangalan sa kanya: ang balagtasan. Ipinangalan din ang isang paaralang elementarya sa kanyang karangalan, ang Francisco Balagtas Elementary School (FBES), na matatagpuan sa kahabaan ng Alvarez Street sa Santa Cruz, Maynila.
Sanggunian Rionda, C. (1995). Florante at Laura. Phoenix
Publishing House, Quezon City.
https://en.wikipedia.org/wiki/Francisco_Balagtas
