Antas ng Wika

 

Antas ng Wika

Ang salitang tinukoy ay isa lamang antas ng wikang Filipino. Nagkakaroon ng antas o pagbabago ng salita dahil sa panahon, lugar, o pagkakataon sa pagkakagammit.

Apat na pamantayan ng wika ayon sa sosyo-edukasyonal na pangkat na ginagamitan ng wika:

1. Balbal (slang) ang pinakamababa. Kasama rito ang barbarismo at kusupsyon sa tunog at kahulugan. Mga salitang nalikha at ginagamit sa mga lansangan.

Halimbawa:

Ihaw, bebot, praning, yosi

 

Nagkaroon ng kategorisasyon ng mga salitang ginagamit ng kabataan na masasabing nasa ilalim ng salitang balbal (Pebrero 23, 1995)

›  Binaliktad ang kategorisasyong ito ay may layong bumuo ng sariling bokabularyo.

Halimbawa:

     gat-bi – bigat astig – tigas

     todits – dito       erap - pare

›  Nilikha ang kategorisasyon ay walang tiyak na pinagmulan. Karaniwan itong maririnig kung kani-kanino at kung saan-saan.

Halimbawa

     paeklat – maarte

     hanep – paghanga

     espi – esposo o asawang lalaki

›  Pinaghalo-halo  ang kategorisasyong ito ay pinagsama-samang salita at /o pantig ng salitang Ingles at Filipino.

Halimbawa:

     In-nai-in - naaayon

     kilig to the bones – paghanga

›  Iningles  ang kategorisasyong ito ng mga salita ay puro Ingles ngunit naiiba ang kahulugan.

Halimbawa:

Jinx – malas

Weird – pambihira

Yes, yes, yo – pagsang-ayon

›  Dinaglat ang kategorisasyong ito ay binubuo ng mga letra ng mga salita o pariralang pinaikli.

Halimbawa:

     SMB – Style Mo Bulok

     MU – Mutual Understanding

     ITALY – I Trust and Love You

›  Hinango sa salitang katutubo – mga salitang pinagmulan ay wikain ng katutubo

Halimbawa:

gurang – (Bikol, Bisaya) – matanda

utol (Bisaya) – kapatid

buwang (Bisaya) – luko-luko

pabarabarabay (Tagalog) – paharang-harang

›  Hinango sa wikang banyaga – ang salita ay nagmula sa mga salita sa banyaga

Halimbawa:

tisoy, tisay (Espanyol: mestizo, mestizo)

tsimay, tsimoy (Espanyol: muchacha, muchacho)

kosa (Russian Mafia: Cosa Nostra0

sikyo ( Ingles: Security guard)

orig (Ingles: original)

sisiw (Ingles: chicks)

toma (Espanyol: tomar) inom

›  Pagsasalarawan o Pagsasakatangian – pagtukoy sa isang bagay na inuugnay batay sa paglalarawan o katangian nito.

Halimbawa:

     yoyo- (relo dahil hugs yoyo)

     lagay – (tong ay inilalagay o isinisingit para hindi    

             halata ang pagbibigay)

     basag durog (dahil nawawala sa sariling isip kapag

             nakadroga)

 

›  Gay Lingo o Bekimon – ang kategorisasyong ito ay mga salitang giinagamit ng mga bading sa lipunan na ginagamit na rin sa karaniiwang pakikipagtalastasan. Binuo ito sa pamamagitan ng pag-uugnay ng salita sa isang bagay, sikat na tao, o nilalandian lamang ang pagbigkas.

Halimbawa:

chaka – ang orihinal na salita ay “Chanak” mula sa pelikulang “Tiyanak.” Bago pa itto nauso ginagamit na ekspresyon ng mga bading ang “Baby ni Janice” na diyalogo mismo sa nasabing pelikula upang ituro ang isang pangit na tao. Sa paglipas ng panahon dahil sa naging sikat ang pelikulang “Chuckie” na isang pangit na manika dito na iniugnay ang salita.

     ganetch – ganito, pinalanding pagbigkas

Sincha o Cynthia – nauso nang naging artista sa ating bansa si Cynthia Luster. Dahil sa magkatunog ang Sino siya? At Cynthia at kasagsagan ng kasikanatn ng artista kaya ito ginamit ng mga bading. Di nagtagal ay naging Sinetch Itey na nilandian na ang pagbigkas.

 

 

2. Lalawiganin – Ang mataas–taas ngunit ukol sa isang pook lamang at sa katunayan ay isang diyalekto sa loob ng isang wika.

Halimbawa:

     ibad – negra   uyab - kasintahan

     gamay- maliit

 

Tinatawag din itong dayalek na nakikilala hindi lamang sa pagkakaroon nito ng set ng mga distinct na bokabularyo kundi maging sa punto o tono at sa istraktura ng pangungusap. Pansinin na lamang natin ang pananagalog ng mga naninirahan sa iba’t ibang lugar na gumagamit ng isang wika. Isang wika ang Tagalog, pero iba’t iba dayalek ito. Nariyan ang Tagalog-Cavite, Tagalog-Batangas, Tagalog-Manila, Tagalog- Quezon, Tagalog-Bulakan at iba pa.

Katulad ng sa Tagalog, may barayti rin ang Ifugao ng Amganad, Batad at Kianan; ang Subanon ng Tuboy-Salog, Siocon, Lapuyan at Sindangan; ang Blaan ng Koronadal at Sarangani; at ng marami pa pang ibang dayalekto.

Samadaling sabi, ang dayalek ang wikang pekulyar o katangi-tangi sa isang lugar o rehiyon, kasama ang punto, bokabularyo, o pagkakabuo ng mga salita.

Halimbawa:

Ala eh! ng Batangas

 

3. Kolokyal – ang anyo ng wika na ginagamit sa mga impormal na usapan. Kasama sa ganitong anyo ng wika ang lokal na idyoma, balbal, o pinaikling pahayag na ginagamit sa isang partikular na pangkat ng tao. mga pang araw-araw na salita na ginagamit sa pagkakataong impormal at maaaring may kagaspangan nang kaunti ang mga salitang ito ngunit maaari  rin itong maging repinado ayon sa kung sino ang nagsasalita  nito.

Ang mga pagpapaikli ng isa, dalawa o mahigit pang salita ay mauuri rin sa antas n ito.

 

Halimbawa:

nasa’n (nasaan),     pa’no (paano),

sa’kin (sa akin),    sa’yo (sa iyo),

kelan (kalian),      meron (mayroon)

 

Sa pag-aaral ng wika, may kinalamman ang llipunan sa pag-unlad ng wikang Filipino. Sosyolek ang makauri o makapangkat na paggamit ng wika. Bawat tao ay may uri, grupo o antas na kinabibilangan. Ang pagpapangkat ay maaaring ibatay sa pagkakapareho ng trabaho, antas ng edukasyon, uri ng pamumuhay, grupong kinaaaniban o kahit ang laki o baba ng sweldo. Halimbawa, madalas na may taong halong Ingles yaong mga nakatuntong sa kolehiyo. Kakaiba at masasabing napakamalikhain naman ang lengguwahe ng mga bading. Iba ang bolabukaryo ng mga istambay sa kanto kaysa sa doktor.

›  Makikilala ang iba’t ibang barayti nito sa pagkakaroon ng kakaibang rehistro na tangi sa pangkat na gumagamit ng wika. Pansinin kung paanong inilalantad ng rehistro ng mga sumusunod na pahayag ang pinagmulan ng mga ito:

a. Wiz ko feel ang mga hombre ditech, day!
b. Wow pare, ang tindi ng tama ko! Heaven!
c. Kosa, pupuga na tayo mamaya.
d. Girl, bukas na lang tayo maglayb . Mag-malling muna tayo ngayon.
e. Pare, punta tayo mamaya sa Mega. Me jamming dun, e.

›  Ang sosyolek ay maaari ring may okupasyunal na rehistro. Pansinin ang mga sumusunod na termino. Kung maririnig mo ang mga ito sa isang taong hindi mo kilala, ano ang agad mong iisiping trabaho niya?

hearing, exhibit, court,
pleading, fiscal, justice,
settlement, appeal, complainant

›  Ang mga salitang nakatala sa itaas ay mga legal jargon. Ang jargon ang mga tanging bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng gawain.

›  Ang mga sumusunod naman ay mga jargon sa disiplinang Accountancy at iba pang kaugnay na disiplina:

account, balance, net income,
debit, revenue, asset,
credit, gross income. cash flow

›  Sa disiplinang Medisina at Nursing naman ay gamitin ang mga sumusunod:

diagnosis, therapy, prognosis,
symptom, emergency, patient
check up, ward,  x-ray

›  Kung minsan, ang mga jargon ng isang larangan ay may kakaibang kahulugan sa karaniwan o sa ibang larangan. Pansinin ang mga sumusunod na salitang gamitin sa isports na tennis at kung paano naiiba ang kahulugan ng mga ito sa karaniwan:

ace, fault, love,
breakpoint, deuce, rally,
slice, advantage, service

 

›  Pansinin naman na ang mga sumusunod na terminolohiya ay may magkaibang kahulugan o rehistro sa larangang nasa boob ng panaklong:

›  mouse (Computer, Zoology)
stress (Language, Psychology)
strike (Sports, Labor Law)
hardware (Business, Computer)
race (Sports, Sociology)
nursery (Agriculture, Education)
operation (Medicine, Military)
note (Music, Banking)
accent (Language, Interior Design)
server (Computer, Restaurant Management)

›  ETNOLEK nadedebelop mula sa mga salita ng mga etnolonggwistikong grupo. 

›  EKOLEK kadalasang mula o sinasalita sa loob ng bahay. 

›  PIDGIN wikang walang pormal na estruktura. 

Halimbawa: Ikaw bili isda. Naku, ako lugi negosyo.

Ang isang Intsik ay na di maalam sa wikang Pilipino ay bumubuo ng pangungusap batay sa alam lamang nitong salita.

›  REJISTER wikang espesyalisadong nagagamit sa isang partikular na domeyn.

Halimbawa:

Mga partikular na propesyunal na gumagamit ng kanilang wika sa termino. Halimbawa mga doktor, arkitekto etc.

›  CREOLE nadedebelop ang pormal na estruktura mula sa Pidgin na naging native sa isang partikular na lugar.

Hallimbawa: Chavakano. Mula sa wikang Kastila na nakasanayang gammitin at kalaunan ay kinilalanng native sa Zambuanga na tinawag na Chavakano.

 

4. Ang Pamantayang Pangwika o Pormal – Ito ang pahayag na pinakamahusay at pinakamatayog na pamantayan sa paggamit ng wika ng isang bansa. Naririto ang katangiang pambansa at karangalang pambansa, gaya rin ng pambansang pilosopiya at sikolohiya sa tuktok ng kagalingan.

›  Idyolek – ang indibidwal na paggamit ng isang tao sa kanyang wika. Partikular ito sa kanyang sarili.

     Halimbawa:

     May taong gumagamit nng siya sa halip na ito; may laging nagsisimula sa bale o actually; may iba namang mura ang itinutumbas sa tuldok.

Ang mga kilalang personalidad ay may tatak na pagbigkas ng salita maging ang paggamit ng salita.

Halimbawa:

Si Mike Enriquez, Kris Aquino, Zenaida Seva, Noli de Castro atbp.

http://www.academia.edu/6001666/Antas_ng_Wika

http://www.slideshare.net/jessicavduque/antas-ng-wika-28063693

https://www.wattpad.com/55905648-komunikasyon-sa-akademikong-filipino-varayti-ng

http://tagaloglang.com/Basic-Tagalog/Ano-ang/mga-uri-ng-barayti-ng-wika.html

Ortiz, Allan A. (2015) Wikang Sarili 7. Abiva Publishing House, Inc. Quezon City

 

Marunong Nga Ba Akong Umibig?

Marunong nga ba akong umibig?  

 

                Kagabi, dumalo ako sa burol ng isang kaibigan. Nagsimula na ang eulogy para sa yumao. Napakinggan ko ang magagandang salaysay ng mga malalapit na kaibigan ni Kuya Danny, asawa ni Tita Joenel. Habang pinakikinggan ko ang mga masasaya at nakatatawang kuwento ng mga kaibigan, naglalaro sa aking hiraya, ang mga paglalarawan ng buhay ng yumao. Nabuo rin sa aking isipan ang mga bagay-bagay patungkol sa aking buhay. Isa kasi aking napakinggan ay mga kasamahan sa trabaho na malapit pa rin sila sa isa’t isa gayong wala na roon si Kuya Danny sa dati nitong kompanyang pinaglilingkuran. Natanong ko sa aking sarili, naging mabuti ba akong kaibigan o katrabaho?

                May mga sandalling may nakakatampuhan sa trabaho o hindi napagkakasunduan. Nariyan na pinag-iinitan o ipinararamdam na mas mataas sila sa iyo at ikaw ay baguhan lamang. Noon, masasabi ko hindi ko kinikimkim ang mga ganitong sitwasyon sa buhay ko. Subalit sa paglipas ng panahon natutuhan mong tandan ang mga taong gumawa ng hindi maganda sa iyo. Upang hindi ka na muli abusuhin sa kabaitang ipinakikita mo sa kanila. Hanggang may mga pagkakataong tila hindi mo na kayang magpatawad. May galit sa puso mo. Nais mong maghiganto o kaya lumaban. Sa ganitong pangyayari naging mabuti ba ako sa kanila?

                Sinasaad sa 1 Corinthians 1: 4-5, “Love is patient, love is kind. It does not envy, it does not boast, it is not proud. It does not dishonor others, it is not self-seeking, it is not easily angered, it keeps no record of wrong.”  Saglit, it keeps no record of wrong, paano ‘yun? Tila ang hirap kalimutan ang mga ginawang masama sa iyo ng ibang tao na nagdulot sa iyo ng paghihirap at kapighatian ng kalooban at maging pagod sa isipan.  Sinabi na dapat maghari ang pag-ibig, ngunit nasaan ang pag-ibig nang ako’y gawan ng masama ng ibang tao?

                Sa bawat katanungang ibinabato ko sa aking sarili, lahat ng ito ay bumabalik din sa isang tanong, marunong ba akong magmahal? Tunay ba akong umiibig? Sumagi ang lahat ng ito sa akin at isa lamang ang ibinubulong sa akin, ang pagiging makasarili. Makasarili ako kung iniisip ko palagi ang aking sarili. Makasarili dahil nais na ikaw lamang ang tatanggap at ipinagdaramot mo ang iyong pagmamahal, kakayanan at panahon sa iba.

                Nang magsalita si Tita Joenel, nasabi niya na si Kuya Danny ay nagtanim ng mabuting binhi at ang bunga ay ang kanyang mabubuting anak at mabubuting kaibigan na nagmamahal sa kanya. Wala kasing masamang tinapay kay Kuya Danny, naringgan ko sa isang malapit niyang kabigan at napatunayan ko rin ito nang magkakilala kami sa simbahan. Natanong ko muli ang aking sarili, nagtanim ba ako ng mabuting binhi sa ibang tao?

                Minsan, hindi ako nauunawaan ng ibang kasamahan ko sa trabaho. Iba raw ako mag-isip. Alam ko rin naming may nasasabi silang di magaganda sa akin kahit di nila sabihin dahil nararamdaman ko sa kanilang kilos at tingin. Bilang isang Kristiyano, nang magkaroon ako ng relasyon kay Cristo, namulat ako sa kamalian ng mundo. Mga maling paniniwala, pananaw, pilosopiya at katuruan na nagdulot sa akin ng pag-iiba ng pananaw at kilos na hindi maunawaan ng iba. Parang isda na lumalangoy sa agos ng tubig subalit ikaw ay hindi sumasabay at lumalangoy  kabilang direksyon kung saan lahat ay sama-sama at ikaw ay naiiba.

                Binalikan kong muli ang aking buhay habang patapos na ang eulogy, at naalala ko si Hesus na tapat na umiibig. Sabihin mang Anak Siya ng Diyos subalit tandan nating naging tao Siya para sa atin. Ibinigay ng Diyos Ama ang Kanyang Anak para iligtas tayo sa kasalana at kamatayan. Si Hesus ang nagging modelo natin pagdating sa pamumuhay dito sa mundo lalo na sa konsepto ng pag-ibig. Ginawan siya ng masama ng iba, pinahirapan, kinutya, at ipinako sa krus subalit nagawa Niyang magpatawad. Ito ay dahil sa dakila Niyang pag-ibig sa atin. Kaya ko ba iyon?

                Mahirap gawin ang ipinamalas ni Hesus, bakit? Dahil itinuro ng mundo ang maling konsepto ng pag-ibig. Lalo na’t ang tao higit na pinahahalagahan nito ang kanyang sarili, materyal na bagay at katanyagan na taliwas sa itinuro ni Hesus sa atin. Ang lahat ng ito ay nagbubunga ng kapalaluhan, inggit, pagkamakasarili, kayabangan at iba pang masasamang ugali. Hanggang sa maging sistema, kultura ng lipunan at ng mundo kaya kapag itinatama mo ang isang kamalian ang mundo ay kalaban mo.

                Ano ba ang mahalaga sa buhay natin, ang sasabihin ng ibang tao o ang sasabihin ng Panginoon kapag nasa kabilang buhay ka na? Ito ang sumagi sa aking isipan nang matapos ang eulogy. Hanggang sa aking pag-uwi baon ko ang katanungang ito. Binalikan ko ang mga nagawa ko bilang isang tao. Naging tapat ba akong tagasunod ng Diyos? Pinapupurihan ko ba ang Panginoon sa lahat ng aking ginagawa. Ipinakikita ko ba na iniibig ko ang Diyos sa lahat ng aking ginagawa o iniisip?

                Maraming pagkakataon na nagkasala ako sa Panginoon. Hindi ako sumusunod sa Kanyang salita gayong alam ko ang mga ito at di kapuri-puri sa Kanya. Humingi ako ng tawad sa Panginoon at nasasaad sa Hebrews 8:12, “For I will forgive their wickedness and will remember their sins no more.”  Kamangha-mangha ang pag-ibig ng Diyos dahil handa siyang magpatawad at kalimutan ang lahat ng nagawang kasalanan sa Kanya. Nais mong talikdan na ang kasalanan subalit nahuhulog kang muli dahil sa tukso at mahina ang aking katawang lupa. Nais kong lumaya sa tanikalang ito ng kasalanan. Sabi sa Galatians 5:1, It is for freedom that Christ has set us free. Stand firm, then and do not let yourselves be burdened again by yoke of slavery. Pinalaya na ako ni Cristo mula sa kasalanan nang mamatay Siya sa krus. Nilinis ang lahat ng kasalana sa pamamagitan ng Kanyang banal na dugo. At kasama akong binuhay Niya sa kanyang muling pagkabuhay. Dakila at banal si Cristo kaya dapat akong maging banal dahil sa grasyang itong ipinagkaloob Niya sa akin.

                Ang lahat ng ito ay umiikot sa dakilang pag-ibig ng Diyos. Dahil sa pag-ibig ay nagawa Niyang magpatawad at limutin ang mga kasalanan. Ang tapat na pag-ibig na ito ang binhing itatanim mo sa iba upang mahalin ka ng iba. Hindi mahalaga ang sasabihin ng iba at hindi na mahalaga ang nararamdaman mo kung pasakitan ka ng ibang tao. Ang mahalaga ay naging tapat ka sa Panginoon at iniibig mo Siya at handa kang gumawa ng mabuti para sa ikaluluwalhati ng Kanyang panglanan. 

Reflection on Devotional February 6, 2022