Tunay na Damdamin ng Pasko

Tunay na Damdamin ng Pasko

Allan A. Ortiz

   Tuwing sasapit ang Kapaskuhan, ang paligid ay masaya; kumukutitap na parol, abalang mga tao sa pamimili ng regalo, maririnig ang awiting pamasko sa radio maging sa mga malls. Sa kabila ng lahat ng ito, kabaligtaran ang nararamdaman ko – kalungkutan.

 Masaya ako dahil may trabaho ako at nakatatanggap ng bonus at 13^th month pay sa aking employer. Pinagpapasalamat ko ang mga bagay na ito. Pinagpapasalamat ko ang anumang dumaratinhg sa aking biyaya maliit man o ito o malaki. Sa mga panahong ito ramdam ko sa aking puso ang kalungkutan. Hindi ko magawang makapagsaya sa tuwing may nakikita akong namamalimos sa lansangan; mga batang walang bagong damit, sapatos o laruan. Mga pamilyang natutulog sa bangketa at walang pagkaing napagsasaluhan. Mayroon mang mga taong nagkakaloob ng aginaldo sa mga kapuspalad nating kababayan ngunit hindi naman lahat napagkakalooban.

                Hindi patas ang mundong ito pagdating sa mga natatanggap na biyaya sa atin. Ang iba’y lubos-lubis ang natatanggap ngunit ang karamihan ay salat. May mga labis na natatanggap subalit ni makapagbahagi ay hindi nila magawa. Nasaan ang puso ng Pasko?

                Naramdaman koi to noong namatay ang aking pinakamamahal na ina noong Disyembre 5, 2001. Ito ang unang Paskong malungkot kami sa aming tahanan. May kulang na kaligayahan kaming hinahanap. Ang aking ama’y lunos ang pagdadalamahati lalo nang makita niya akong nagbubukas ng mga regalo. Sabi niya, “Ang Mama mo sana kasama natin…” Hindi ko magawang masiyahan sa pagbubukas ko ng mga regalo mula sa mga natanggap ko sa aking mga mag-aaral. Ito pa naman ang unang taon na ako’y naging guro. Marami akong mga pangarap sa Mama ko ngunit ang lahat ng iyon ay pangarap na lamang. Sa aking pag-iisa at paglilibot noong Paskong iyon, namulat sa mga mata ko ang mga kababayan nating kapuspalad sa lansangan; mga batang namamalimos at kumakatok ang mga bintana ng sasakyan. Nahabag ang puso ko at tinanong sa aking sarili kung bakit ganoon, ako’y mayroon at sila ay wala. Sa aking katanungang ito, wala rin akong kakayahan upang matulungan sila.

               

Maraming taon ang lumipas at nagpatuloy ang ganitong damdamin. Dala ko sa aking pangarap n asana may magawa ako kahit paano upang makatulong sa mahihirap nating kababayan. Ang Panginoon ay mabuti! Tumutugon Siya sa tamang panahon. Taong 2013 nang mailunsad ang Light of Light Ministry. Nagsimula sa pamamahagi ng school supplies sa mga mag-aaral ng Pamplona Elementary Schiol. Di naglaon ay nakapagbahagi ang ministry, sa tulong ng mga mabubuting kaibigan, napagkalooban ang mga bata ng isang masayang Christmas Party. Sa paghahangad ng mga kaibigan at volunteers ay pinagpatuloy ito sa pagbibigay ng pagtuturo sa mga mag-aaral ng Mabuting Balita at mapaunawa ang pagkakaroon ng relasyon kay Hesuristo. Sa sumunod na taon pati mga magulang ay binabahaginan na rin namin ng pagtuturo ng Mabuting Balita sa tulong mg mga kaibigan sa pananampalataya. Kay buti ng Panginoon.

            

    Sa paglipas ng panahon, naunawaan ko na ang tunay na kahulugan ng Pasko. Ang pagdating ng Tagapagligtas sa lahat ng tao. Noon hindi ko naisasapuso ang mga pangungusap na ito. Sa malalim na relasyon ko kay Cristo, naunawaan ko na kung bakit ko naramdaman ang kalungkutan at ngayon ay napalitan na nang kaligayahan. Ang pag-ibig ng Diyos ay tapat. Pinadala niya ang Kanyang butihing anak upang ang makasalanan ay maligtas. Sa pagtanggap ko kay Cristo sa aking buhay, kusang bumubukal sa akin ang mabuting gawa hindi para sa kin kundi para sa ikararangal ng pangalan ni Hesukristo na Siyang nagligtas sa atin sa ating mga kasalanan.

           

 Ipadama natin ito sa lahat. Ito ang tungkuling nararapat nating gawin upang parangalan an gating Panginoon. Ang ibahagi sa lahat , mahirao man o mayaman ang pagdating ni Hesus sa araw ng Pasko bilang isang mahalagang regalo sa atin ng ating Panginoon. Dapat tayong magalak dahil an gating Tagapagligtas ay isinilang sa miundo. Sa paggunit ng Kanyang kapanganakan, ibahagi natin ang Mabuting Balita na si Hesus ay isinilang sa mundo para sa sangkatauhan upang iligtas tayo sa ating kasalanan. Nararapat nating Siyang tanggapin sa ating buhay upang parangalan ang Kanyang pangalan. s

Kaligirang Pangkasaysayan ng Ibong Adarna

Ang Kaligirang Kasaysayan ng Koridong Ibong Adarna

 Allan A. Ortiz

(Paalala: Kung gagamitin ang artikulo ay kailangang humingi ng pahintulot sa Abiva Publishing House at makipag-ugnayan kay Bb. Sofie Gerong, Manager, Book Development Department, ABIVA PUBLISHING HOUSE, INC.

851 G. Araneta Avenue, 1113 Quezon City Office: (632) 7120245 local 228, Mobile: 0920-9777998)

“Corrido at Buhay na Pinagdaanan nang Tatlong Principeng Magcacapatid na Anac nang Haring Fernando at nang Reina Valeriana sa Cahariang Berbania” ang tunay na pamagat ng obrang  “Ibong Adarna” Ito ay isang pasalaysay na tula na walang tiyak na petsa ng pagkakalimbag ang tula, maging ang awtor nito. Bagaman pinaniniwalaan ng ilan na isinulat ni Huseng Sisiw na palayaw ni Jose de la Cruz ang Ibong Adarna ngunit wala pa ring matibay na katibayan na siya nga ang sumulat nito. Ayon kay Julian Cruz Balmaceda, Si Huseng Sisiw ang nagturo umano kay Francisco Balagtas kung paano sumulat ng tula. 

Umiinog ang kasaysayan ng tula sa magkakapatid na prinsipeng  sina Don Juan, Don Diego, at Don Pedro na pawang nagtiyagang makuha ang mahiwagang Ibong Adarna na dumarapo sa puno ng Piedras Platas sa Bundok Tabor. Kailangang mahuli  ng kahit sino man sa magkakapatid ang ibon upang mapagaling ang amang hari na dinapuan ng di matukoy na karamdaman na di kayang lunasan ng kahit sinong mediko.  Tanging ang huni ng mahiwagang ibon ang makapagbibigay lunas sa sakit ng hari. Sa hustong gulang ng mga anak ng hari na dumaan sa pagsasanay sa pananandata ay kailangang humarap sa mga pagsubok. Nabigong kapwa sina Don Diego at Don Pedro sa paghuli sa mahiwagang ibon dahil sa nakatulog sa matarling na awit ng Ibong Adarna at naghunos bato nang maiputan ng ibon. Ang kapalaran ni Don Juan ay naiba dahil nabatid niya ang lihim ng mahiwagang ibon sa tulong ng isang matandang lalaking pinagkalooban niya ng tulong sa daan. Ipinagkaloob kay Don Juan ang mahihiwagang gamit upang mabihag ang Ibong Adarna gayindin kung paano mapanunumbalik ang kanyang dalawang kapatib na naging batong buhay. Dahil sa inggit nila Don Pedro at Don Diego kay Don Juan, pinagtaksilan nila ang kanilang kapatid. Iniwan ng dalawang kapatid si Don Juan sa isang malalim na balon na muntik nitong ikasawi at inagaw ang Adarna. Iniligtas si Don Juan ni Donya Maria na nakatira sa ilalim ng mahiwagang balon at ipinagpatuloy ang pakikipagsapalaran sa lupain ng Reino de los Cristal. Sa kanyang pakikipagsapalaran ay naramdaman niya ang pag-ibig sa dalawa pang kapatid ni Maria, na sina Donya Leonora at Donya Juana ngunit  kailangang muling dumaan siya sa mga pagsubok na mula kay Haring Salermo.

Nagtagumpay si Don Juan sa mga pagsubok at nagpakasal kay Donya Maria. Samantala, ang Ibong Adarna ay nagsilbing tagapagbunyag ng lihim na pagtataksil kay Don Juan. Nagsilbi itong instrumento upang itampok ang mga kagila-gilalas na pakikipagsapalaran ng mga prinsipe sa iba't ibang pook.

Ang tulang korido ay isang anyo ng tulang Español na gumagamit ng sukat na wawaluhin at karaniwang may isahang tugma. Karaniwang pinapaksa ng koridong Español ang buhay o pakikipagsapalaran tulad ng pakikipagsapalaran at buhay  nina Charlemagne (Carlo Magno) at Haring Arthur (Arturo), at ang kaligiran ng Troya, Gresya, at Roma batay sa pag-aaral ni Damiana L. Eugenio. Nakapaloob sa mga elemento ng tulang korido ang matimyas na pag-iibigan, ang relihiyosong paniniwala, at ang kagila-gilalas o di kapani-paniwalang pangyayari. Ang mga katangian ng korido ay kinasangkapan ng mga katutubong Pilipino upang ipakilala ang naiibang kaligiran Batay sa malalim na pag-aaral ni Virgilio S. Almario sa katutubong tulang Tagalog, ang terminong “korido” ay ginamit sa Filipinas upang ibaon ang dalit na isang tulang may sukat ay wawaluhin din at may isahang tugma

Galing ang salitang korido Mehikanong salitang “corridor” na ibig sabihin ay “kasalukuyang pangyayari”, ang salitang ito naman ay mula sa Kastilang “occurido” na isang anyo ng tulang romansa. Ito’y  naglalarawan at nagpapamalas ng pakikipagsapalaran sa buhay ng mga kababalaghan at pantasya, kagitingan, kabayanihan at pagkamaginoo. Lumaganap sa Europa ang korido bilang isang mataas na uri ng libangan na batay sa mga alamat, kuwentong-bayan ng Espanya, Denmark, Pransiya, Gresya, Italya, Austria, Germany,  at maging sa Tsina at Malay o Polenesia.

Ayon na rin sa pag-aaral ni Roberto T. Añonuevo , ang koridong Ibong Adarna ay may 1,056 saknong na  umabot sa 48 pahina. Maraming alusyon ang ginamit sa korido mula sa Europa, sa Gitnang Silangan na may bahid ng Kristiyanismo na nakapalooban din ng mga konseptong Budismo at Islam,.

Hindi nalalayo sa mga epikong bayan sa Pilipinas ang dalumat ng Ibong Adarna batay sa malalim at na pag-aaral ni Añonuevo.. May mga epikong katutubo na may kinalaman sa ibon dahil maraming ibon sa ating bansa. Tulad na lamang ng epikong Kudaman at Manobo ay nakapagsasalita ang ibon at may kapangyarihang makapagpagaling ng karamdaman, nakalilipad ng matayog, at tumutulong sa nakapagpapaamo rito

Sa panahon ng pananakop ng Español, nakaabot sa Mexico ang koridong Ibong Adarna at di kalaunan ay nakarating sa Pilipinas. Ginamit ito ng mga Español sa pagpapalaganap ng relihiyong Kristiyanismo na kinapalooban ng katutubong kaugalian ng mga katutubo sa Pilipinas maitanghal ang natatangi at naiibang kaligiran nito gayong ito’y banyagang padron.

Kinahumalingang basahin ng mga katutubo ang korido marahil sa wlaang ibang anyong panitikan ang mababasa maging sa panahong iyon ay mahigpit ang mga prayle sa pagpapahintulot ng paglilimbag o pagpapalaganap ng mga iba’t ibang uri ng babasahin. Kinakailangan may kinalaman sa pananampalataya ang mga akdang ipalilimbag. Naibigan at tinangkilik ng mga katutubo ang maharlikang pamumuhay sa mga kaharian na mababasa sa mga akdang pinalaganap ng mga Español na taliwas sa pamumuhay dito sa Pilipinas.

Sa ibang paningin, ang  Ibong Adarna ay maituturing na kwentong-bayan sapagkat walang tiyak na sumulat nito. Maraming palagay tungkol sa Ibong Adarna: ito ay isalin sa wikang Tagalog, mula sa ibang bansa sa Europa ang orihinal na pangalan ng akda at hindi na naisama ang pangalan ng may-akda; ang pangalan ng tagapagsalin ay hindi naisama sa pagpapalathala; sulat-kamay ang unang salin at hindi nakopya ang pangalan ng naunang nagsalin; hindi tiyak ang tunay na may-akda nito at pinili ng mga tagapagsalin na hindi na isama ang kanilang pangalan sa pagpapalimbag. Naging tanyag ang Ibong Adarna sa ating bansa nang isalin ito sa katutubong wika ibinibenta sa mga perya. Mabilis itong lumaganap dahil karaniwang palipat-lipat ang perya sa mga bayan kung saan may pagdiriwang ng pista. Gayumpaman, di ganap ang paglaganap nito dahil maraming katutubo ang hindi marunong magbasa at ilan kopya ang napalimbag.  Di naglaon, itinanghal sa entablado ang Ibong Adarna gaya ng komedya at moro-moro na napapanood tuwing kapistahan sa bayan. Ang kasalukuyan nating nababasang korido ay isinaayos na salin ni Marcelo P. Garcia noong 1949 batay sa kanyang pag-aaral. Maraming anyo ang Ibong Adarna sa paglipas ng panahon. Hinalaw ito sa pelikula, dulang panradyo, teatro, sayaw at sarisaring pagtatanghal. Nabago ang nilalaman ng Ibong Adarna nang ito’y inilimbag sa teksbuk dahil sa mga editor na huwak nito. Nariyan na binago ang anyo nito maging ang pagbabaybay ng mga salita upang matugunan ang panlasa ng mga mambabasa at nais ng mga publikasyon. Hanggang ngayon, bahagi pa rin ng kurikulum sa mataas na paaralan ang pagbabasa at pagtalakay ng Ibong Adarna na nagpapakilala ng kasaysayan ng ating bansa, kultura, paniniwala, pamumuhay at pag-uugali.

Kahit hindi orihinal sa ating bansa ang Ibong Adarna, kinikilala itong bahagi ng Panitikang Pilipino gaya ng “Bernardo Carpio.” Dahil taglay nito ang kaugalian, kultura, paniniwalang Pilipino tulad ng pagmamahal sa pamilya, magulang, pagpapahalaga sa edukasyon, pananampalataya sa Diyos, pagtulong sa kapwa lalo na sa nagangailangan, pagpapatawad, utang na loob at marami pa.

Higit na pinalalaganap ang obrang ito sa patuloy na pag-aaral sa mataas na paaralan sa ikapitong baitang sa pagpapatibay at kalinangan ng kulturang Pilipino at kahusayan ng panitikang Pilipino.

PAGHAHAMBING NG AWIT AT KORIDO

Ang AWIT at KORIDO ay dinala ng mga Español sa bansa mula sa Europa. Ang “Ibong Adarna” ay sinasabing hango sa mga kuwentong bayan sa iba’t ibang bansa sa Europa tulad ng Germany, Denmark, Romania, Austria, Finlad, at Indonesia. Taglay ng “Ibong Adarna” ang motif at cycle sa mga kwentong bayan: may sakit ang inang reyna o amang hari at tanging mahiwagay bagay gaya ng tubig, halaman o hayop gaya ng ibon ang makapagbibigay lunas sa karamdaman.  

Ilan sa mga akda na may pagkakatulad sa “Ibong Adarna”:

1. Mula ito sa Kwentong “Scala Celi”. Kinalap ng isang paring Dominiko, na sinasabing katha noong pang 1300.

2. Mula sa Denmark(1696).

3. Mula sa Malayo-Polinesia,sinulat ni Renward Branstetter.

4. Mula sa Hessen, Alemanya (1812)  "The Golden Bird"

5.  Mula sa Paderborn, Alemanya

6.  Mula sa Vaderbon, isinulat ni Gretchen Wild ang “Ang Maputing Kalapati” (1808)

7.  Mula sa “Isang Libo’t Isang Gabi”

8. Mula sa Malische- Marchen na tinipon ni Paul Ambruch

Sanggunian: 

http://tl.answers.com/

http://www.wika.club/

http://documents.tips/

https://filipinotek.wordpress.com/

Responsibilidad ng Paggamit ng Teknolohiya sa Kasalukuyan

Responsibilidad ng Paggamit ng Teknolohiya sa Kasalukuyan

Allan A. Ortiz

(Paalala: Kung gagamitin ang artikulo ay kailangang humingi ng pahintulot sa Abiva Publishing House at makipag-ugnayan kay Bb. Sofie Gerong, Manager, Book Development Department, ABIVA PUBLISHING HOUSE, INC.

851 G. Araneta Avenue, 1113 Quezon City Office: (632) 7120245 local 228, Mobile: 0920-9777998)

Nabubuhay ang tao sa kasalukuyan sa tinatawag na digital age na  ang lahat ay gumagamit ng mga modernong kagamitan o gadgets. Malaki ang ginagampanan ngayon ng teknolohiya sa pamumuhay ng tao. Mas napadadali nito ang kalagayan o pamumuhay ng tao sa pag-aaral, trabaho, komunikasyon, negosyo at iba pa. Napakalaking tulong ito sa pagpapagaan ng buhay ng tao. Gayundin, napakalaking tulong nito upang mapalaganap ang panitikan Filipino.    

Noon ay pasalimbibig na ibinabahagi ang mga panitikan ng ating mga ninuno hanggang sa paglilimbag upang ito ay mabasa. Ngayon mabilis na itong naipamamahagi at nababasa sa pamamagitan ng paglalagay sa internet. Higit na naging mabilis at mainam ang pagbabahagi at pagpapalaganap ng panitikan sa lahat ng tao at sa iba pang panig ng mundo. Sa tulong ng teknolohiya, gaya ng internet, lalong nakaaakit sa mga kabataan ang pagtangkilik ng panitikan dahil sa maaari na rin itong mapakinggan at mapanood. Nagawa na nilang maglathala ng sarili panitikan sa pamamagitan ng pagba-blog, pagbibigay ng komento, paglalathala ng kanilang sariling kuwento, noobela at iba pa patungkol sa kanilang pangarap at karanasan, pag-a-upload ng mga larawan, o video ng kanilang karanasan at buhay o kilala sa tawag na vlog.

Sa kabilang banda, sobrang kalabisan ang paggamit ng tao ng makabagong teknolohiya at kagamitan maging ng kanilang kalayaan. Sarisaring suliranin ang umusbong sa lipunan gaya ng cyber bullying, cyber crimes, pagnanakaw ng identidad ng ibang tao gamit ang mga social media account at iba pa.
     Kung babalikan natin ang panahon nang mauso ang social media sa bansa gaya ng Friendster, Myspace, Hi5, at Multiply ay nagsisunuran ang maraming Pilipino, lalo na ang mga kabataan na magkaroon ng account. Nariyan na mag-add ka ng mga kaibigan dito basta magandang lalaki o babae bibigyan mo ng imbitasyon. Maging ang pagbabasa ng mga testimonials na binibigay ng mga cyber friends mo rito ay iyong inaabangan, pinagyayabang o hindi kaya inihihingi mo sa kaibigan basta may mabasa lamang sa wall mo. Sa paglipas ng mga taon ay nagkaroon pa ng mas maraming social media platforms ang nagsulputan gaya ng Facebook, Instagram, Twitter, Thumber at marami pang iba. 
     Ayon sa Rapler, sa Pilipinas may 60 milyon -- o 56% ng kabuoang populasyon na nakaka-access sa internet. Taong 2018, inaasahang may 36.2 milyon mula sa 29.88 miyong gumagamit ng Facebook sa Pilipinas kumpara sa karatig bansa sa Asya at sa malalaking bansa gaya ng China ayon naman ito sa ulat sa "Digital in 2017 Global Overview. Taong 2017 nanguna ang bansa sa may pinakamataas na paggamit ng social media. May 4 na oras at 17 minuto ang iginugol ng karaniwang Pilipino sa paggamit ng nito batay sa pagkonsumo ng buwanang paggamit ng data. 

Ngayong 2020 dala ng pandemya tinatayang nasa 10 oras at higit pa ang paggamit ng mga Pilipino sa social media at internet upang may mapaglibanagan habang naka-lockdown. Sa paggamit ng mga social networking sites, kahit sino ay lumulikha na ng sariling account upang makasunod sa trend ng lipunan. Dahil sa ganitong sitwasyon nagsulputan ang suliranin gaya ng pagnanakaw ng identidad, pagkakaroon ng fake accounts, cyber bullying at ang mainit na pinag-uuspaan ang fake news. 

Kung susuriin, dahil sa mga techie ang mga millennials at kabataan sa henerasyong Alpha, ito ay dahil sa mabilis na pag-usbong ng teknolohiya. Mula sa mga computer at laptops at pag-connect sa internet, mas pinabilis ito sa pamamagitan ng smartphones at wifi. Madali na silang maka-access at makapaglikha ng kanilang account. Sa ganitong paraan ay hindi nila binabasa ang mga terms and conditions na nakasaad sa pagsali sa mga social media networks. Kaya kahit batang paslit sa elementarya ay mayroon nito. Idagdag pa natin ang paglikha ng account ng mga magulang sa kanilang mga anak na kapag tumuntong sila sa edad na sa tingin nila ay maaari na silang gumamit ay ibibigay na sa kanila ang ginawang account. 

Gayun din ang paglalagay ng mga selfie, na minu-minuto ay naglalagay ang netizens sa sarili nitong mga accounts. Hindi ka pa nakuntento nariyan na ili-link mo pa sa Twitter at Instagram. Pati ang mga isinusulat mo ay hindi maunawaan dahil sa jejemon ito o Taglish o salitang balbal o slang kung tawagin. Isama pa ang mga typo errors, maling bantas at gramatika na nakakainis at nakakasakit ng ulo kapag binasa. Isama pa ang ibinabahaging ang mga post na trending na hindi man lang inalam kung sino ang orihinal na pinagmulan para kilalanin man lang. Maging ang fake news ay ipapasa mo sa iba na hindi man lamang sinuri o binabasa. Dapat natuturuan ang mga kabataan ng netiquette sa paggamit ng social media. Dapat mabatid nila na ang mga ito ay nagagamit rin para sa pambansang layunin para makapagparating ng impormasyon na magbibigay ng kaalaman at solusyon sa umiiral na suliranin sa lipunan. 

     Bawat social networking site ay may kani-kaniyang tungkulin o gamit nito subalit tila hindi ito lubos na nauunawaan ng mga netizens kaya kung saan-saan na lamang nila inili-link ang kanilang mga post para lamang makakuha ng maraming hits, like o layuning mapusuan ng mga makakakita nito. Ano ba talaga ang pangunahing layunin ng gumagamit nito? Magkaugnay ba ang layunin ng gumagamit sa layunin o gampanin ng social networking sites? Nakatutulong ba ito sa nakararami o pansarali lamang ang hangarin upang matugunan lamang ang pansariling interes? 
      May kasabihan, anumang labis ay nakasasama. Sa labis na paggamit ng teknolohiya at kalayaan ng tao na magpahayag, tila nalimutan natin ang responsibilidad sa bawat isa. Kapuwa biktima ang tao at teknolohiya kapabayang umiiral sa ating mundo. Nalimutan ng tao ang kahalagahan at layunin sa paglikha ng teknolohiya at paggamit nito ng tama. Marapat lamang gamitin natin ito nang may kaakibat na respoonsibilidad lalo na ng mga kabataan upang pag-aralan ang panitikan, kultura, at pagbabahagi ng pambansang layunin  upang palaganapin ito.

Wikang Sarili 7, Abiva Publishing House, Inc. 

Kaligirang Pangkasaysayan ng Epiko Gamit ang Pagdulog Biblikal

Kaligirang Pagkasaysayan at Pag-aaral ng Epiko gamit Pagdulog Biblikal

ni Allan A. Ortiz

(Paalala: Kung gagamitin ang artikulo ay kailangang humingi ng pahintulot sa Abiva Publishing House at makipag-ugnayan kay Bb. Sofie Gerong, Manager, Book Development Department, ABIVA PUBLISHING HOUSE, INC.

851 G. Araneta Avenue, 1113 Quezon City Office: (632) 7120245 local 228, Mobile: 0920-9777998)

    

Ang epiko ay isang akdang pampanitikan na nagmula sa iba’t ibang pangkat etniko sa iba’t ibang panig ng mundo. Lumaganap ang ganitong uri ng panitikan sa mga sumunod na salinlahi sa pamamagitan ng pasalindila. Ang pasalindilang pagbabahagi ng epiko ay inaawit ng isang pinuno ng tribu o isang Babaylan. Tanging sa hinirang na susunod na Babaylan o pinuno ng tribu itinuturo ang buong epiko ng kanilang lipi.

Ang epiko ay uri ng panitikan na tumatalakay sa mga kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na halos hindi mapaniwalaan dahil may mga tagpuang kababalaghan at di-kapani-paniwala. Kuwento ito ng kabayanihan na punung-puno ng mga kagila-gilalas na mga pangyayari.

Ginamit ng mga ninuno ang epiko upang maipakita ang kaniilang pagpapahalaga, tradisyon, paniniwala , mithiin, at layunin sa buhay.

Marami sa mga epiko sa ibang dako ng daigdig ay may pagkakatulad sa pangyayari at tema. Ano ang dahilan ng pagkakahalintulad ng ilang pangyayari at tema ng mga epikong ito sa iba pang epiko sa daigdig?

Kung pagbabatayan natin ang Bibliya, nasusulat ang paglikha  ni Yahweh sa daigdig (Genesis 1-2) at maging ang tao (Genesis 2:7;21-25). Ngunit nagkasala ang tao (Genesis 3:1-13) na nagdulot ng sumpang binitawan ng Diyos sa kanyang nilalang na tao (Genesis 3:14-19). Kahit na nagparusa ang Panginoon kay Adan at Eva ay nasasaad sa Genesis 3:22 Pagkatapos, sinabi ng Panginoong Yahweh, “Katulad na natin ngayon ang tao… Ginamit sa pahayag ng Panginoon ang salitang natin na nangangahulugang hindi iisa ang Diyos. Alam natin na may tatlong persona o Trinity sa iisang Diyos: Diyos Ama, Si Cristo Hesus at Espiritu Santo (Genesis 1:26). Dahil sa pagmamahal ng Diyos sa tao kailangang may magligtas sa tao mula sa kanila ng kasalanan at ang Diyos Anak ang siyang magiging tagapagligtas.

Dahil ito ay nasusulat sa unang aklat sa Lumang Tipan, batid ng mga tao na may magliligtas sa kanila. Hindi nila alam kung sino ang magiging tagapagligtas nila kaya pinapangarap ng mga tao ang kanilang magiging tagapagligtas. Binuo ng mga tao ang katangian ng isang magiging tagapagligtas nila na may kakaibang lakas, may kapangyarihan, makisig, matipuno, matapang, mapagmahal. Ganito ang ilang paglalarawan ng mga sinaunang epiko sa pangunahing tauhan nila.

May mga pangyayari sa ibang dako ng daigdig na nagbabanggit tungkol sa mga higanteng taong nagtataglay ng kakaibang kapangyarihan at masama. Nakapaloob pa rin sa Lumang Tipan sa Genesis ang tungkol sa mga nilalang na ito. Ang mga anghel ng Panginoon ay nakipagtalik sa mga babae dahil sa taglay nitong kagandahan. (Genesis 6:1-2) Ang tawag sa mga binunga ng pangyayaring ito ay Nephilim o mga higante (Genesis 6:4, Bilang 13:33) Nagbunga ito ng kasamaan sa sa daigdig (Genesis 6:5) kaya ninais ng Panginoon na lupigin ang kasamaan ng mga tao (Genesis 6:7) sa pamamagitan ng malaking pagbaha (Genesis 6:17a).

Maraming epiko sa ibang dako ng daigdig  gayundin sa Pilipinas na may pangyayari tungkol sa malaking pagbaha. Ang epikong “Alim” ng Ifugao, ang epiko ng “Ibalon” ng Bicol. Sa ibang panig ng daigdig ang mga epiko na magtataglay ng tungkol sa malaking pagbaha.

      Ang epiko ng Atrahasis tungkol sa pagbaha ng Gilgamesh, ang epiko sa India na “Manu at Matsha,” ang Mesoamerican flood myths at ang epiko ng Cañari ng etnikong pangkat ng lalawigan ng Azuay at Cañar ng Ecuador ay may epiko ring may pangyayari tungkol sa pagbaha. Ilan lamang ito sa mga alamat o epiko sa daigdig tungkol sa malaking pagbaha. 

Pinatunayan ng isang pagsasaliksik at siyensiya na tunay ang Arko ni Noah. Natuklasan ito ng isang Turkish captain na si Llhan Durupinar noong 1959 habang kinukuhanan ng larawan sa himpapawid ang kaniyang bansa. Ang arko ay natagpuan sa bundok ng Ararat sa Turkey.

Binigyan ito ng malalim na pag-aaral noong 1977. Ang lahat ng detalye at sukat sa Bibliya kaugnay sa arko ay eksakto batay sa natagpuang lugar. Gayundin ang mga artifacts na nakuha mula sa lugar ay nagpapatunay na ang mga naiwang bahagi ay pumapatungkol sa panahon ng panahon ni Noah. 

Ang mga dambuhalang nilalang na inilarawan sa mga epiko gaya ng “Ibalon” at “Indarapatra at Sulayman” ay maaaring paglalarawan sa mga sinaunang nilalang ng Diyos na nasasaad sa Genesis 1:21-24. Maging ang siyensiya ay pinatunayan ang mga nilalang na ito sa mga artifacts ng mga dinosours. Kahit ang mga pelikulang “The Croods” inilararan ang mga sinaunang hayop ay mas malaki pa sa tao o dambuhala. Ang paglalarawan sa mga halimaw o mga dambuhalang hayop sa mga epiko ng ating mga ninuno ay matutukoy natin kung gaano katanda ang epiko. Ang mga dambuhalang hayop na nilalang ng Panginoon sa daigdig ay kahalintulad ng paglalarawan ng sa mga epiko.

Ang pakikipagsapalaran at pakikipaglaban ng bayani ng epiko sa mga halimaw ay nagpapakita ng paghahangad ng tao na mailigtas sila sa mga mababangis na hayop o halimaw na naghahari noon sa lupa, karagatan at himpapawid.

Paano nagkakatulad ang ilang bahagi o pangyayari ng epiko sa ibang panig ng mundo? Kung babalikan natin muli ang pangyayari sa Bibliya, naunang nangyari ang paggunaw sa daigdig gamit ang tubig o ulan. Ang sunod nito ay nang magalit ang Diyos dahil sa pagnanais ng tao na makarating sa langit sa pamamagitan ng pagtatayo ng isang mataas na tore na tinawag na Bebel (Genesis 11). Ang Bebel sa wikang Hebreo ay nangangahulugang “ginulo.” Ginawa ng Panginoon na guluhin ang tao na ibahin ang wika nito sa iba’t ibang wika(Genesis 11:7:9). Nagsama-sama ang magkakaparehong wika at nagkani-kaniyang lakbay patungo sa iba’t ibang panig ng mundo. Kaya dala ng mga taong ito sa kanilang lupaing pinanahanan ang kasaysayang nangyari na nasusulat sa Genesis. Kaya may ilang paniniwala, tradisyon, mithiin at layunin ang kanilang sinaunang panitikan.

Hanggang sa ngayon taglay pa rin ng iba’t ibang uri ng panitikan ang paghahangad ng tao na magkaroon ng isang bayaning magtatanggol sa kanila laban sa kasamaan. Dahil ang mundo ay napaliligiran ng kasamaan dahil sa kasalanang dulot ni Eva at Adan sa Hardin ng Eden (Genesis 3:6-7). Ngunit ang tagapagligtas ng tao na si Hesus ay dumating na sa mundo at inako na ang lahat ng kasalanan ng tao sa pamamagitan ng sakripisyo Niya sa krus. Kung babalikan natin sa Genesis 3:21 ay ginawan ng Panginoon ang mag-asawang Eva at Adan ng damit na yari sa balat ng hayop. Pinakikita nito ang unang sakripisyong ginawa ng Diyos para sa tao. Pumatay ng hayop ang Diyos bilang sakripisyo upang takpan ang katawan nito na nagdulot sa kanya ng kahihiyan dahil sa kasalanan. At ang unang hayop na ginawang sakripisyo ng Panginoon ay walang bahid ng kapintasan; ibig sabihin puro o dalisay. Sa sakripisyo ay may pag-aalay ng dugo gaya ng pag-aalay ni Hesus sa krus dahil inako Niya ang lahat ng kasalanan ng tao at si Hesus ay walang bahid ng kasalanan kaya siya tinawag na kordero ng Panginoon; dakilang handog sa Panginoon upang patawarin ang tao sa kasalanan.

     Nananatili ang epiko bilang bahagi ng mayamang tradisyon o 

kasaysayan ng isang tribo sa pamamagiitan ng pasalimbibig. Hanggang 

sa kasalukuyan pinag-aaralan ang mga epiko ng mga sinaunang tao 

upang kilalanin ang kanilang kultura, paniniwala, pamumuhay, 

tradisyon, mithiin at layunin sa buhay.