Baliktanaw sa Haiku sa Pilipinas ni Allan A. Ortiz

 

Baliktanaw sa Haiku sa Pilipinas

Allan A. Ortiz

          Hindi maipagkakaila na nasa dugo ng mga Pilipino ang pagiging isang makata. Bago pa man dumating ang mga mananakop sa bansa ay nakatagni na ito sa kanilang pang-araw-araw na pamumuhay gaya ng paghehele ng sanggol, mga ritwal sa pagtatanim, pananagumpay sa digmaan, pagdiriwang gaya ng pag-iisang-dibdib, paglalakbay at marami pang iba na nagpapakita ng damdamin ng mga katutubong Pilipino. Kaya ang panulaan ay isang kulturang dapat yakapin, payabungin at linangin. Naging madali sa mga Pilipinong makata na sumulat ng ibang anyo ng tula gaya ng haiku.

            Matutunton ang paglaganap ng haiku sa Pilipinans noong panahon ng pananakop ng Hapon noong 1942 hanggang 1945. Ang impluwensyang Hapon sa panitikan gaya ng haiku ay madaling niyakap ng mga Pilipino nang ipagbawal ang panitikang Pilipino sa Ingles.  Ito ang nagging Gintong Panahon ng Panitikang Pilipino dahil sa namamatay na panitikan dahil ang mga manunulat ay sumusulat sa wikang Ingles.

          Ang haiku ay isang uri ng maikling tula mula sa hapon na nagtataglay ng ilang katangiang nagbibigay-kulay sa kanyang pagkakaiba. Ang tradisyunal na haiku ay binubuo ng 17 pantig na ang unang taludtod ay limang pantig, ang ikalawang taludtod ay pito at ang ikatlong taludtod ay limang pantig. Tungkol sa kalikasan at imahen ng haiku. Ipinakikita nito ang pagmamahal sa kaliksan at ang pagiging sensitibo sa mga detalye sa paligid. Sa makabagong panahon, mas malawak na ang tema ng paglikha ng haiku. Hindi na umiikot sa kalikasan bagkus nakatuon na rin sa tao at kanyang karanasan.

 

             Ang kinillang unang makatang Pilipino na sumulat ng haiku ay si Gonzalo K. Flores, kilala rin bilang Severino Gerundio, isang avant-garde makatang noong panahong ng Hapon. Narito ang dalawa sa kanyang haiku, isinalin sa Tagalog, na inilathala sa magasing Liwayway noong Hunyo 5, 1943.

tutubi
hila mo’y tabak…
ang bulaklak, nanginig!
sa paglapit mo.

anyaya
ulilang damo
sa tahimik na ilog
halika, sinta.

 

          Sa paglipas ng panahon at pag-unad ng teknolohiya, ang internet ang nagdala ng haiku sa ilang makata sa bansa. Nabuo ang mga organisasyon at pangkat s aonline upang unti-unting buhayin ang pagsulat nito. Ilan sa mga pangkat at organisasyon ay Brown Song o Kayumangging Awit na isang forum sa Yahoo ng mga makata sa Pilipinas at iba’t ibang bansa. Naitatag noong Oktubre 4, 2004 ni Robert Wilson, isang Amerikanong makata ng haiku na naninirahan sa Pilipinas. Siya ang co-owner at co-publisher, at co-editor-in-chief ng Simply Haiku. Ito ay isang online na literaturang journal na nagpapakita ng mga Japanese short form of poetry. Ang Bahag-hari ay isa ring online na pangkat sa Yahoo ng mga Filipinong makata at manunulat. Naitatag noong Marso 30, 2005 na may layuning magsalin ng mga Japanese haiku sa wikang Filipino. 

          Noong 2006 ay ginunita ang ika-50 anibersaryo ng diplomasya sa pagitan ng PIlipinas at Hapoon mula 1956-2006 bilang Philippine-Japan Friendship Day na inanunsyo ni Pangulong Gloria Arroyo. Dito nagsimulang magkaroon ng interes ang mga Pilipino na simulat ng haiku na nagdala sa unang paligsahan sa pagsulat ng haiku para sa mga Pilipino na iorganisa ng Japan Information and Culture at Embassy of Japan at Unibersidad ng Santo Tomas Graduate Studies.

          Sa kabuoan, ang haiku ay patuloy na nagng bahagi ng ating kultura. Ito ay isang maikling tula na nagpapakita ng kalikasan, damdamin at pagmamahal sa buhay. 

Sanggunian: 

https://thehaikufoundation.org/omeka/files/original/f5c5d8879bfe018401a94da6fe9c9b70.pdf

https://www.slideshare.net/allanortiz/tula-updated-handout